بخش چهارم مهارت های خانوادگی

بخش چهارم
مهارت های خانوادگی
خانواده : سنگ بنای جامعه است و سلول اولیه جامعه محسوب می شود. یکی از آرمان های مکاتب آسمانی دستیابی به زندگی خوب و سعادتمند است. بدیهی است که در صورت نیو بودن حیات می توان از خانواده متعادل گفت و گو کرد. در دیدگاه اسلام ازدواج از جایگاه ویژه برخوردار است. حضرت امام رضا علیه السلام در پاسخ به زنی که برای کسب فضیلت بیشتر قصد کرده بود ازدواج نکند فرمود: اگر خودداری از ازدواج فضیلتی در بر می داشت حضرت زهرا سلام الله علیها به درک این فضیلت از همگان شایسته تر بود در حالی که احدی در فضیلت بر وی پیشی ندارد.از عوامل استحکام بنیان خانواده ارتباطات انسانی مطلوب میان افراد و نیز میان بستگان نزدیک است که از آن به صله رحم تعبیر می شود.
امام رضا علیه السلام می فرمایند: صله رحم کنید اگر چه با جرعه ای آب باشد و بهترین صله ی رحم خود داری از آزار دیگران است.
معیار تشکیل خانواده: از تصمیم های پایدار و مهم که چه بسا نتایج آن تا پایان عمر همراه آدمی خواهدبود انتخاب همسر و تشکیل خانواده است.  در روایتی از حضرت رسول امده است که اگرکسی به خواستگاری دختری آمد که دین و ایمانش را پسندیدید درباره دیگر خصوصیاتش سختگیری نکنید.
بنابراین ایمان و دیانت نقش محوری و تعیین کننده ای در استمرار و کیفیت بخشیدن به زندگی دارد.
یکی دیگراز معیارهای مهم در انتخاب همسر نیک خویی و اخلاق خوب است.
ضرورت مدیریت خانواده:
الف) مدیریت اخلاقی و عاطفی  خانواده (به بیان نمونه ای از زندگی بزرگان اکتفا می کنیم)
از امام رضا علیه السلام در توصیف زندگی پیامبر:
... چون به منزل می رفت، وقت خود را سه قسمت میکرد: یک قسمت برای خداوند تبارک و تعالی، یک قسمت برای خانواده و قسمتی برای خویش و سپس قسمت خود را بین خود و مردم تقسیم می کرد.
ب) مدیریت اقتصادی خانواده
در نگاه رسول اکرم(ص) کوشش در راه کسب نیازمندی های خانوادگی منزلتی والا دارد آن حضرت می فرماید: اجر کسی که برای زندگی خود و خانواده اش زحمت میکشد مانند اجر سرباز مجاهد است.
از جمله دانش ها و مهارت های زندگی رعایت اعتدال و رفق و مدارا در برنامه های اقتصادی خانواده است، برقراری تعادل و توازن مناسب میان درآمدها و هزینه های زندگی، منجر به شرایطی می شود که عزت نفس و حیثیت افراد را در محیط اجتماعی حفظ می کند. پیامبر بزرگوار اسلام می فرماید: مدارا و میانه روی در معاش از دانش و آگاهی مرد است.
امام رضا علیه السلام: هیچ بنده ای به کمال حقیقی ایمان نمی رسد تا اینکه سه خصلت در او باشد: دین شناسی اندازه و برنامه ریزی در زندگی و شکیبایی بر سختی ها

بخش سوم مهارت های ارتباطی – اجتماعی

بخش سوم
مهارت های ارتباطی – اجتماعی
ارتباطات درون فردی:
در غالب رویکردهای علمی و انسان  گرا(اومانیستی) مهارتهای زندگی جداگانه و بدون توجه به آموزه های دینی بررسی می گردد. از دیدگاه سارتر آدمی مانند سنگی رها شده در بیابان است.بدیهی است مهارت های زندگی با تاثیر از آموزه های دینی راه کارهای بسیار متفاوتی از آموزش های صرفا علمی و تهی از باورهای دینی برای فردی که دچار اضطراب وجودی است ارایه خواهد داد. ارتباط درون فردی: به ارتباطی گفته می شود که شخص با خود برقرار میکند شامل صورت های متفاوت مثل مفهوم سازی، شرح علایم، خیال پردازی و ... می باشد. این ارتباط بنیادی ترین نوع ارتباط است که در آموزه های دینی نیز حایز اهمیت بالاست.
آثار ارتباط درون فردی
1-    جهان شناسی و انسان شناسی: جهانی که فرد الهی می شناسد جهان هدایت شده است و هر موجودی در هر مرتبه ای متناسب با ظرفیت وجودی خود ار هدایت برخوردار است. انسان دارای اراده و آزادی است و می تواند خود  را تا حد زیادی از جبر محیط و طبیعت حیوانی رها ساخته و مسوول خویش و جامعه اش باشد. در حالی که در تفکر اومانیستی چینین رابطه ای میان انسان و جهان وجود ندارد و راه کارهای بسیار محدودی برای چیرگی انسان بر مشکلاتش دیده می شود. خداوند در حدیث قدسی می فرماید: ای فرزند آدم همه چیز را برای تو و تورا برای خود آفریدم.
2-    خداشناسی و آرامش درونی: یاد و ذکر خدا دو ارمغان به همراه دارد: خداوند نیز ما را یاد می کند و آرامش را در وجود آدمی لبریز می سازد. (امام صادق علیه السلام: شناخت خدا مایه ی امان از هر وحشت و رفیق هر تنهایی است...)
3-    تقوی الهی و آرامش درونی و تندرستی: امام علی علیه السلام: هان فقر نوعی بلاست اما سخت تر از تنگدستی بیماری تن و سخت تر از بیماری تن بیماری قلب است آگاه باشید عامل تندرستی تقوی دل است.
4-    تقوی الهی و موفقیت در آزمایش های زندگی : مرحوم علامه طباطبایی می نویسد: هر کس از محرمات الهی بپرهیزد و حدود او را نشکند خدای تعالی برایش راه نجاتی از تنگای مشکلات زندگی فراهم می کند.
مهارت های زندگی و ارتباطات انسانی (بین فردی(
1-    مهارت مردم داری: مهارت روش برقراری ارتباط مطلوب با دیگران.
مهارت مردم داری در سیره رضوی: خصوصیات اخلاقی و زهد و تقوی آن حضرت به گونه ای بود که حتی دشمنان خویش را نیز شیفته و مجذوب خود کرده بود. با مردم در نهایت ادب، تواضع ومهربانی رفتار میکرد و هیچ کاه خود را از مردم جدا نمی نمود.
2-    مهارت دوست یابی: تنهایی موجب وحشت و تضیعف روح است انسانها در تعامل با یکدیگر قادرند به نیازهای گسترده خویش پاسخ دهند.
مهارت دوست یابی در سیره رضوی:
1-    دوست نادان عذاب دائمی
2-    دیدار مستمر =دوستی استوار
3-    مسوولیت پذیری لازمه دوست یابی
4-    فروتنی و تواضع لازمه دوستداری
5-    انگیزه دوست گزینی کسب رضای الهی
6-    اظهار دوستی ملاک خردمندی
3-    مهارت گوش دادن: علاوه بر ایجاد مناسبات سالم میان انسانها در زمینه های درمانی و مشاوره ای هم اهمیت دارد. از نظر پارترسون از متخصصان روان درمانی: مهم ترین و اساسی ترین فن مشاوره توجه کردن و گوش دادن است. زیرا احساس امنیت و پذیرش و احترام به خود در او بارور می شود.
مهارت گوش دادن در سیره رضوی: یکی از یاران امام می گوید: هیچ گاه ندیدم که آن حضرت در سخن گفتن بر کسی جفا ورزد و سخن کسی را پیش از تمام شدن قطع کند.
4-    مهارت همدلی :
1-    خود را در موقعیت شخص دیگر قراردادن
2-    احساسات او را درک کردن
3-    در احساسات او مشارکت جستن.  
آثار همدلی:
1-    مردم را به یکدیگر پیوند میدهد.
2-    التیام بخش است
3-    اعتماد آفرین است
4-    به مشکلات زندگی پایان میدهد.
مهارت همدلی در سیره رضوی: شخصی خراسانی وارد مجلس امام رضا علیه السلام گردید و گفت در راه سفر پول و آذوقه اش را از دست داده است و ازایشان درخواست کمک کرد. حضرت به گونه ای او را مورد تفقد قرار داده که چشم در چشم قرار نگیرندتا مبادا وی احساس خاری و ذلت کند.
5-    مهارت سازگاری (رفتار انطباقی)
مردم از حیث رفتار متفاوتند و تنوع خاصی در عملکردها وجود دارد. ضروری است که از ساز و کارهای مدارا و سازگاری اگاه باشند و ان را به موقع به کار گیرند.
آثار مهارت انطباقی:
1-    جلوگیری از گسست های اجتماعی
2-    تقویت روح خدمت رسانی به جامعه
3-    اصلاح و ترمیم غفلت ها و کاستی ها
4-    جلب رضایت حق تعالی
امام رضا علیه السلام: از نشانه های فهم خویشتنداری و دانستن است.

بخش دوم مهارت های ذهنی - شناختی

بخش دوم
مهارت های ذهنی - شناختی
مهارت خوداگاهی
مهارت خودآگاهی از مهارت های بنیادی است. خودآگاهی به توانایی آدمی در درک ویژگی های فردی و اجتماعی اش گفته می شود به گونه ای که وی قادر است نسبت به نقاط قوت وضعف خویش و نیازها و علایقش معرفت صحیحی کسب کند و در پرتو آن به سازگاری اجتماعی دست یابد.
محورهای خودآگاهی
1-    حقوق شناسی : اگاهی آدمی از حقوق متقابل خود و دیگران و مسوولیت های ناشی از آن باعث می گردد که بتواند روابط اجتماعی اش را بر اساس موازین صحیحی تنظیم کند
2-    ظرفیت شناسی: آشنایی فرد با قابلیت ها و توانمندی هایش بخش دیگری از خودآگاهی است. این آشنایی در صورتی که همراه با سپاسگذاری از خداوند متعال گردد باعث افزون شدن نعمت ها می گردد.همچنین ظرفیت شناسی علاوه بر افزایش نعمت های الهی باعث بالا رفتن اعتماد به نفس و توسعه خودباوری میگردد
3-    کاستی شناسی: همان گونه که انسان توانمندی های گوناگون دارد از ضعف هایی نیز رنج می برد. شجاعت درونی و سعه صدر می طلبد که انسان عیوب خود را بپذیرد.
4-    رغبت شناسی: این محور از خودآگاهی به تمایلات و علایق فرد می پردازد. گرایش های انسان به دو دسته تقسیم می گردد گرایش های فطری(گرایش به عشق- زیبایی و خلاقیت و ...) و گرایش های اکتسابی(گرایش هایی که در طی سالهای رشد در انسان ایجاد می شود). فرد با آگاهی از گرایش هایش قادر می گردد گرایش های فطری و اکتسابی را از یکدیگر جدا کرده و آن را مدیریت نماید.
5-    از ویژگی های مهم انسان وابستگی او به نیازها و احتیاجات جسمی و روانی است. تامین متعادل بجا و هماهنگ نیازهای آدمی سلامت روانی او را به ارمغان می آورد. بنابراین با آگاهی از نیازها و ایجاد تعادل در ارضای آنها می توان به سلامت روانی و جسمی مطلوبی دست یافت.
6-    آرمان شناسی: آدمی همان اندازه که به نیازهایش تعلق دارد به آرمان ها و آرزوهایش نیز وابسته است.
نکته قابل توجه تفکیک آرمان ها از اهداف است. گاه آرزوها معطوف به آینده ای کم و بیش دور و غیرقابل دسترس است در حالی  که اهداف جنبه ای واقع بینانه دارد، و امکان دسترسی به ان زیاداست.
آگاهی آدمی به آرمان ها و اهداف وی را قادر می سازد که با حفظ چشم انداز خویش به آرمان هایش از تعقیب اهداف واقع بینانه بازنماند.
مهارت های خودآگاهی در کلام رضوی:
1-    خوداگاهی لازمه پیوند با اهل بیت:
آن کس که هر روز به حسابش رسیدگی نکند و بد و خوب خود را نشناسد از ما نیست و به مکتب روحانی ما انتساب ندارد.
2-    خوداگاهی زمینه تحقق جهاد اکبر:
از وجوه خوداگاهی درک عوامل موثر در سقوط و تباهی آدمی است...مبارزه با نفس از منظر بزرگان دین به جهاد اکبر تعبیر شده است. چنین ترجحی آدمی را بر می انگیزد تا برای نیل به پاداش گام در راه مبارزه ی دشوار با نفس گذاشته و با اراده نیرومند از پیروی از هوای نفس دوری کند.
3-    خودآگاهی زمینه ایجاد بینش:
نسبت به نفس خویش: بخشی از خوداگاهی است؛
نسبت به فرجام گناه : آگاهی نسبت به انجام گناه و ایجاد تبعات در زندگی انسان عامل بازدارنده ای برای دوری از گناه می باشد.
نسبت به نیایش: نتایج دعا و نیایش عامل انگیزشی است حضرت امام رضا علیه السلام می فرمایند: سلاح پیامبران را دریابید که آن دعا است.
4-    خوداگاهی زمینه خویشتن داری:
از مصادیق خودآگاهی شناخت ظرفیت و جایگاه آدمی است. که در صورتی که فردی به چنین شناختی برسد می تواند رابطه ای منطقی با خویش برقرار کرده و به نوعی سازگاری فردی دست یابد. و در موارد ضروری توانایی کنترل خشم را داشته باشد در اندیشه رضوی چنین است که وقتی انسان خود را پاس دارد و ارزش خود را بشناسد، غضبش آرام گیرد.
مهارت تصمیم گیری:
از لحظات حساس و دشوار زندگی انسان زمان تصمیم گیری است. زیرا هر نوع تصمیم گیری نتایج و مسولیت هایی را به همراه دارد. درک اهمیت این مهارت بر دقت و حساسیت در تصمیم گیری می افزاید و از خطاها می کاهد.
مراحل تصمیم گیری
1-    دانش جامع: احاطه دقیق به موضوع قدرت تصمیم گیری را بالا برده و قاطعیت و صراحت فرد را در تصمیم گیری به دنبال دارد.
2-    واقع بینی: در تفاوت آرمان و اهداف صحبت شد. در تصمیم گیری صحیح باید معقول بود و میان آرزوها و آمال از یک سو و مقاصد و اهداف زندگی از سوی دیگر تفکیک قایل شد
3-    مدیریت زمان: گام سوم در تصمیم گیری است. مدیریت زمان تدوین طرح و برنامه ای است که براساس آن همه جوانب و ابعاد موضوع به درستی بررسی شده و برنامه ریزی بر اساس آن صورت میگیرد.
4-    انتخاب: بدیهی است  برای اطمینان از انتخاب اصلح ضمن در نظر گرفتن همه ی گزینه های موجود و ارزیابی و مقایسه، از مشورت با افراد کاردان و امین نباید غفلت کرد.
مهارت های تصمیم گیری در سیره رضوی:
هنگامی که مامون ولایت عهدی را به امام رضا ع پیشنهاد کرد امام آن را نپذیرفت، مامون گفت: به خدا سوگند از ولایت عهدی مرا نپذیری تو را خواهم کشت!
امام فرمود: پس شرط دارد، در هیچ امر مملکتی و هیچ عزل و نصبی دخالت نمی کنم
امام با توجه به شرایط ویژه ای که در ان قرار داشت باید تصمیم بگیرد که یکی از سه راه را انتخاب کند:
1-    کشته شدن به دست مامون ( یعنی از دست دادن فرصت عظیمی برای تبلیغ اسلام)
2-    پذیرش بی قید و شرط ولایتعهدی( مامون به خواسته اش می رسد و امام را شریک در اعمال خود جلوه می دهد)
3-    پذیرش مشروط ( که در این صورت هم فرست تبلیغ را از دست نداده و هم اعمال نادرست حکومت از چشم امام دیده نمی شد)امام با واقع بینی و سنجش گزینه های مختلف تصمیم گیری نمودند.
مهارت حل مساله
مهارت حل مساله اصطلاحی کلی برای نوعی تجربه است که در آن فرد با مشکلی رو به رو می شود و باید از میان راه حل های گوناگون آنچه او را به هدف می رساند برگزیند.
دیویی مربی و فیلسوف آمریکایی، معتقد است که فراگیر در موقعیت عدم تعادل فکری قرار گیرد تا برای آن موقعیت راه حلی بیاید. چون وی معتقد است که ما زمانی فکر می کنیم که تعادلمان به هم بخورد.
مراحل  حل مساله
1-    مواجهه با مشکلات
2-    ارزیابی مشکلات
3-    مشاوره برای حل مشکلات
4-    به کار گیری راه حل های نو در حل مشکلات
5-    مصالحه برای موارد خاص
مهارت حل مساله در سیره رضوی
شخصی از خوارج به طعنه به امام گفت: پسر رسول خدا! چرا حاضر شدی ولی عهد مامون شوی؟
-    بگو ببینم پیامبر برتر است یا وصی؟
-    پیامبر
-    مسلمان برتر است یا مشرک؟
-    مسلمان
-    یوسف خدا خدا پیامبر بود و من وصی خدا. عزیز مصر هم مشرک بود و مامون مسلمان. یوسف از عزیز خزانه داری را خواست و  من بدون خواست ناچار شدم بپذیرم.
مهارت تفکر نقاد
فرآیند تفکر نقاد: تفکر انتقادی فرآیند ذهنی تجزیه و تحلیل اطلاعات است، به ویژه سخنان یا قضایایی که مردم حقیقت می پندارند. در این فرایند به بررسی علل و عواملی پرداخته می شود که به وجود آورنده این گونه سخن و قضایاست.
فرایند تفکر انتقادی
1-    ابتدا باید با بررسی تمامی جوانب موضوع اظهارات منطقی مرتبط با آن را جمع آوری کرد.
2-    تمامی عبارات و اظهارات را تا حد امکان مختصر و به جملات کوچک تر تقسیم کرد.
3-    جملات گرد آوری شده و دلالت های مربوط به آن را باید بررسی نمود تا با یکدیگر متناقش نباشد
4-    عبارات و اظهارات متناقض را در برابر جملات گرد آوری شده قرار داد و میزان مخالفت آن را ارزیابی کرد.
تفکر نقاد در سیره رضوی
هنگامی که کاروان امام به مرو نزدیک شد مامون به همراه چند تن دیگر از سران حکومتش به استقبال امام شتافتند مردم هلهله و شادی می کردند مامون رو به همه گفت: دوستان! هر چه در آل علی و آل عباس تامل کردم هیچ کس را شایسته تر از علی بن موسی الرضا برای خلافت ندیدم اکنون خود را از خلافت خلع و او را به جایگزین خویش می سازم.
مامون در حالی  که خلعت شاهانه اش را مقابل امام در می آورد امام گفت: اگر خلافت را خدا به تو داده که نمی توانی به دیگری ببخشی اگر هم او نداده که حق نداری چیزی را که مال تو نیست به دیگری بدهید.
در این نمونه ابتدا امام سخنان مامون را شنید و سپس با تجزیه و تحلیل آن و بیان معیارهای درست حق و باطل را مشخص نمودند.
مهارت تفکر خلاق
تعریف تفکر خلاق: فرایندی ذهنی است که مستلزم خلق اندیشه هایی تازه و یا یکپارچگی میان اندیشه های موجود است.و گاه منتسب به تفکر واگرا شده و دارای دو ویژگی اصالت و اختصاصی بودن است.
ویژگی های افراد خلاق:
1-    ریز بینی: بیانگر حساسیت فرد در برابر دیدها و شنیده هاست و اموری که بسیاری نادیده می گیرند با دقت می بیند
2-    استقلال: افراد خلاق خود را از فشارهای اجتماعی رها ساخته اند
3-    انعطاف پذیری: قادرند در برداشت های خود انعطاف داشته باشند و پافشاری لجوجانه نمی کنند
4-    توانایی نظم بخشیدن به تجارب:
5-    حس سرنوشت: می توانند کارهای دلخواه و ضروری خود را برای مدتی طولانی انجام دهند و احساس خستگی نکنند
مهارت تفکر خلاق در سیره رضوی
آن حضرت در پاسخ به گلایه ی یکی از دوستانش به نام یونس بن عبدالرحمن که از اظهار نظرهای ناآگاهانه دیگران ازرده خاطر بود فرمود: مردم هر چه می خواهند بگویند، این گونه مسایل و سخنان اهمیتی ندارد. زمانی که امام تو از تو راضی باشد جای هیچ نگرانی نیست. (در این نمونه ویژگی استقلال و اثر نپذیرفتن از فشارهای اجتماعی را مشاهده می کنیم.)

خلاصه کتاب مهارت های زندگی در سیره رضوی

خلاصه کتاب مهارت های زندگی در سیره رضوی

خلاصه کتاب مهارت های زندگی در سیره رضوی
نویسنده: دکتر محمدرضا شرفی

 

نام کتاب: مهارت های زندگی در سیره رضوی
نویسنده:  دکتر محمدرضا شرفی
انتشارات: قدس رضوی
چاپ سوم: پاییز 1388
تعداد صفحات: 120
تهیه و تنظیم:مهدی بقائی - مرتضی تمیز



فهرست مطالب:
بخش اول: مفاهیم وکلیات
مهارت های زندگی چیست؟
ضرورت مهارت های زندگی
انواع مهارت های زندگی
جایگاه مهارت های زندگی در اسلام
مهارت های زندگی در سیره رضوی
بخش دوم:مهارت های ذهنی –شناختی
مهارت خودآگاهی
مهارت تصمیم گیری
مهارت حل مساله
مهارت تفکر نقاد
مهارت تفکر خلاق
بخش سوم: مهارت های ارتباطی – اجتماعی
مهارت های زندگی و ارتباطات درون فردی
مهارت های زندگی و ارتباطات انسانی( بین فردی(
بخش چهارم: مهارت های خانوادگی
خانواده
مهارت های شناختی خانواده
بخش پنجم: راه های موفقیت در زندگی
بخش ششم: مهارت  های تربیتی فرزند
مهارت های فرزند پروری در حیطه شناختی
مهارت های فرزند پروری در حیطه ارتباطی


بخش اول
مهارت های زندگی چیست؟
با توجه به رشد و توسعه آدمی و پیچیدگی های ارتباطی وی با دنیای درون و بیرون، آموزش  مهارت های زندگی ضرورتی انکار ناپذیر است.سازمان بهداشت جهانی در تعریف از مهارت های زندگی؛ مهارت های زندگی را شامل توانایی های آدمی برای رفتارهای مثبت و انطباق پذیر با دیگران می داند که او را قادر می سازد با چالش ها و نیازمندی های روزانه به گونه ای موثر رو به رو گردد.ضرورت آموزش مهارت های زندگی را می توان در محورهای زیر جستجو کرد:
الف- تبدیل شدن خانه به خوابگاه(کاهش ارتباط صمیمانه)
ب- پدیده ی بحران هویت
ج- گسست، تضاد و تقابل نسل ها
د- اشتغال مداوم و روز افزون والدین در خارج از خانه
هـ- توسعه و تسلط تربیت و فرهنگ رسانه ای
و- ظهور پدیده فکر منفی، تردیدها و تزلزل ها در تصمیم گیری
تاثیر مخرب هر یک از مولفه های فوق ضرورت آموزش مهارت های زندگی را تبیین می کند.

گفتار هجدهم : سالمندی و مهارتهای مقابله‌ای :

گفتار هجدهم : سالمندی و مهارتهای مقابله‌ای :

ـ سالمندی و مهارتهای مقابله با آن

به سن 60 سالگی به بالاتر پیری اتلاق می‌شود. برای همه پیش می‌آید و دورانی از زندگی است که فعالیت‌ها کاهش می‌یابد، و برخی از استعدادها ، حواس و توانایی‌های بالقوه کارآیی خود را کاهش می‌دهند.

به نظر اریکسن پیری با یکی از دو خاصیت « تمامیت خود» یا « وحدت خودن یا ناامیدی مشخص می‌شود

.

مشکلات جسمانی دوران پیری

پیری با دو مشکل عمده همراه است. مشکل اول ، جسمی است که نتیجة افت اجتناب‌ناپذیری است که با بالا رفتن سن در بدن ایجاد می‌شود. مشکل دوم ، روان شناختی است و از نیاز انسان به غلبه یافتن پیری، حفظ عزت نفس، تسلط و احساس شایستگی خود ناشی می‌شود.

مشکلات جسمی دوران پیری : رایج‌ترین مشکلات پزشکی که افراد سالمند به آن دچار می‌شوند، عبارت‌اند از : آرتروز : آرتروز بیماری رایجی است که هیچ درمان پزشکی ندارد.

مشکلات استخوانی : استخوان‌ها در پیری ضعیف شده و به آسانی می‌شکند.

روده‌ها : یبوست و به هم خوردن نظم روده‌ها در اواخر زندگی معمول است.

سینه : سرطان سینه یکی از نگرانی‌های خانم‌هاست.

چشم‌ها : آب مروارید بیماری رایجی است ولی به طور معمول قابل درمان است. در سالمندی چشم بیشتر افراد پیر، دوربین می‌شود.

قلب : آرترواسکلروزیس ، حملات قلبی و نارسایی و سایر مشکلات شایع است.

حرکت : حرکت دچار مشکل می‌شود و مشکلات فزاینده‌ای در راه رفتن ایجاد می‌شود.

پروستات : مشکل پروستات در مردان سالمند شایع است.

سکته مغزی : سکته مغزی از شایع‌ترین علل گذاشتن افراد سالمند در خانه سالمندان و یا فشارهای روانی است. اگرچه بیشتر افراد سالمند برخی از این مشکلات را دارند

مشکلات ذهنی و روانی دوران پیری

احساس بی‌قدرتی: بسیاری از تکالیف و مهارت‌هایی که فرد در دوره کودکی یادگرفته و تمرین کرده در بزرگسالی به صورت خودکار در می‌آید

 وقتی افراد پا به  سن می‌گذارند و بازنشسته می‌شوند، مسایلی برای آنها پیش می‌آید که امکان نشان دادن شایستگی و کفایت آنها را کاهش می‌دهد. نخست(1): بار روانی واژه پیری است. در جوامع بشری این تفکر قالب حاکم است که افراد پیر فراموشکارند و قدرت انجام دادن کارها را ندارند. دوم(2): مسئله بازنشستگی است که موجب می‌شود آنها از ارزش‌هایی که برای رسیدن به احساس کفایت در تمام زندگی خود به کار می‌بردند محروم می‌شوند.

عامل سومی (3):که احساس کفایت افراد سالمند را تضعیف می‌کند، افت و کاهشی است که در توانایی جسمی، بینایی و شنوایی سالمندان رخ می‌دهد. عامل چهارم (4):داغ پیری است : در بسیاری از جوامع افراد سالمند از حرمت بالایی برخوردارند. آنها به عنوان بزرگان خانواده محترمند و به دلیل خردمندی‌شان مقبول همگان هستند.

 

پنجم(5): یک صفت منفی چالش انگیزی که با دوران سالمندی در ارتباط است، استفاده از پیری به عنوان استعاره‌ای برای ضعف کلی و نداشتن سلامتی است

. ششم (6): توجه به این که ما چگونه افراد مسن‌تر را مورد خطاب قرار می‌دهیم حایز اهمیت است. اصطلاح « پیرمرد» یا « پیرزن» در حد بسیار زیادی معنای ضمنی منفی دارد.

هفتم (7): مشکل دیگری که « پیری» ایجاد می‌کند این است که افراد سالمند به دلیل ترس از جدی گرفته نشدن، اغلب تمایلی به دریافت کمک پزشکی برای بیماری‌های موجه خود نشان نمی‌دهند.

هشتم(8): کاهش آینده‌نگری : برای بسیاری از افراد سالمند آینده‌نگر بودن در مورد خودشان دشوار است. یک مطالعه پژوهشی رویدادهای مربوط به خانواده‌شان آینده‌نگر بودند.

مهم‌‌ترین مهارت‌های مقابله‌ای در دوران سالخوردگی

الف : مواجهه صحیح با اواخر زندگی : یکی از راه‌های حفظ آینده‌نگری در موقع پیری، نگریستن به آن به عنوان تکلیفی در زندگی است. ( کانتور، 1987). فایده این نگرش، این است که ما را از اهدافی که باید به آنها تحقق بخشیم آگاه می‌سازد. در مراحل رشد، خواهی نخواهی با میانسالی و کهنسالی مواجه هستیم.

میان‌سالی : تکلیف دوران میانسالی ( سن 35 تا 60) را شامل می‌شود، این دوران مولد بودن در مقابل رکود است. بیشتر افراد در این دوره تحصیلات خود را به اتمام رسانده، تشکیل خانواده داده و مشغول به کار شده‌اند. چالش افراد در این دوره حفظ احساس سودمندی و بارآوری است. بنابراین خود را با فعالیت‌ها و تفریحات و برقراری روابط شخصی که در شما احساس رضایت و پیشرفت ایجاد می‌کنند سرگرم کنید.

کهنسالی : تکلیف دوران اواخر زندگی یا کهنسالی که ( 60 سال و بالاتر را) در بر می‌گیرد شامل یک پارچگی در مقابل ناامیدی است. در این مرحله می‌خواهیم به عقب برگردیم و به زندگی گذشته‌مان نگاه کنیم و آن را ارزشمند احساس کنیم. باید بین خشنودی‌ها و پشیمانی‌هایمان سازش ایجاد کنیم و

.

ب : نگهداری اوقات فراغت و فعالیت در سطح مطلوب : .

یکی از روش‌های خوب حفظ و تداوم و پیوستگی در سراسر زندگی، مرور زندگی است . هدف از مرور زندگی یکپارچه ساختن تجارب زندگی برای رسیدن به تصویر منسجمی از خود است ( باتلر 1963).

این امر به خصوص در دورة پیری بسیار مهم است که هویت خود را به عنوان شخصی با ارزش‌ها، نگرش‌ها و تجاربی که در طی تاریخ زندگی‌مان شکل گرفته بشناسیم.

ج) مواجه منطقی با فراموش‌کار

ه اگرچه افراد سالمند گاهی اوقات در انجام تکالیف ذهنی کند عمل می‌کنند، اما قادرند با استفاده از تجارب و خردمندی، این کندی را جبران کنند (کاکس، 1988 ، میر، 1986). در بسیاری از مطالعاتی که دربارة حافظه و عملکرد ذهنی صورت گرفته، سالمندان وضع خوبی نداشتند، زیرا عملکرد آنان با دانشجویانی که از لحاظ عملکرد در تکالیف ذهنی در اوج آمادگی قرار دارند، مقایسه شده است

د) کمک به سالمندان از راه تمرین ذهنی و مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها : اگرچه مغز از عضلاتی تشکیل نشده‌است که در اثر استفاده نکردن دچار ( تحلیل) شود، با این حال اگر شما فرصت تفکر خلاقانه، حل مشکلات و تجربه لذت با کفایت بودن را از دست بدهید ممکن است از لحاظ روان‌شناختی رنج ببرید. این فقدان در بین سالمندان متداول است.

.

هـ) کمک به سالمندان از طریق فرصت اعمال کفایت :

الین لانگر و جودیت ذودین 1977، نشان دادند که چگونه می‌توان بر این احساس بی‌کفایتی کاذب غالب آمد. آنها برای افرادی که مقیم خانة سالمندان بودند فرصت‌هایی برای تجربه کفایت و شایستگی فراهم کردند. این افراد تشویق می‌شدند تا از طریق بیان عقایدشان دربارة تغییرات خانه سالمندان، تصمیم‌گیری دربارة دکوراسیون اتاق خود و برنامه‌ریزی فعالیت‌های اوقات فراغتشان، فعال شوند خود را به کار برده بودند بیشتر عمر کردند.

اتکا به نفس را در دوران پیری چگونه تقویت کنیم؟

ارزش اتخاذ رویکردی متکی به خود نسبت به زندگی، از کودکی شروع می‌شود و در سراسر دوره زندگی ادامه می‌یابد. حفظ یک نگرش مقابله‌ای همیشه آسان نیست و هرکس با موقعیت‌‌هایی مواجه می‌شود که احساس تسلیم شدن می‌کند. وقتی با مانعی برخورد می‌کنید سعی نکنید زیاد به خود سخت بگیرید؛ بجای آن خونسردی خود را حفظ کنید و از مهارت‌های مقابله استفاده کنید.

. سیستم‌های حمایت اجتماعی، می‌توانند بسیار مهم باشند. بلافاصله بعد از یک فقدان شخصی یا اختلال، افراد حمایت کننده می‌توانند از طریق ارایه محبت و حمایت به عنوان تکیه‌گاه بسیار کمک کنند.

بعد از گذشت مدتی افراد حمایت‌کننده باید با تشویق و ترغیب، استقلال، خوداتکایی و خودکارآمدی را در سالمندان تقویت کنند.

راه‌های سازگاری با پیری از نظر سالمندان

افراد سالمند عوامل زیر را به عنوان نشانة سازگاری خوب در نظر می‌گیرند.

1ـ ارتباط داشتن با سایرین

2ـ پذیرفتن تغییر

3ـ تداوم بخشیدن به رشد شخصی خود

4ـ لذت بردن از زندگی

5ـ حفظ شوخ‌طبعی خود

6ـ اعتماد به تجربیات خود

7ـ امیدواری و تلاش برای حل مشکلات

8ـ اعتماد به کمک منطقی دیگران

هم‌چنین سالمندان عوامل زیر را به عنوان سازگاری نامطلوب بیان می‌نمایند.

1ـ متزلزل بودن در نگاه به آینده

2ـ اطمینان نداشتن به دیگران

3ـ افسوس خوردن به گذشته

4ـ خود محور بودن

5ـ کناره‌گیری و بی‌علاقگی

6ـ توانایی برای پذیرفتن تغییر

تا آنجایی که به صفات شخصیتی مربوط می‌شود، اگر افراد سالمند به اندازه کافی برونگرا، سازگار و وظیفه‌شناس باشند خوشحال‌تر خواهند بود و بیشتر احساس سلامت می‌کنند.

مهارت‌هایی که می‌تواند پیری را به صورت تجربه خوشایند درآورد

الف)کنترل استرس : برای این کار از مهارت خودآرام سازی استفاده کنید. همیشه صرف زمان برای ایجاد آرامش درونی مهم است.

ب) مسئولیت‌پذیری : تا آنجا که ممکن است مسئولیتهای ارضای نیازهای خود را بپذیرید. اما به یاد داشته باشید که درخواست کمک در صورت لزوم بسیار خوب است. وقتی شما برای درخواست چیزی که لازم دارید قدم پیش می‌گذارید هنوز هم زندگی خود را تحت کنترل دارید ( زیون 1982)

ج) تغذیه : یک برنامه غذایی که سالم و لذت‌بخش است برای خود تهیه کنید.

د) تناسب فیزیکی : هیچ وقت برای بهره‌مند شدن از یک برنامه ورزشی دیر نیست. با این حال بهتر است برای یافتن مناسب‌ترین ورزش برای حفظ تناسب جسمی خود با یک پزشک مشورت کنی

هـ) لذت بردن از فرایند کار به اندازه نتیجه آن : ما اغلب چنان نگران نتیجة کار هستیم که فراموش می‌کنیم از فرآیند خلاق خودمان لذت ببریم. هر چه سن بالاتر می‌رود ممکن است نتوانید به سرعت و خوبی امروز کار کنید. نگران نباشید فرآیند کار مهم است، پی از انجام دادن کارها لذت ببرید.

و) درک تجارب زندگی : پژوهش‌گران زیادی ارزش و فایده صرف وقت برای مرور تجارب زندگی خود را خاطر نشان کرده‌اند. اما این به معنای زندگی‌کردن در گذشته و نادیده گرفتن آینده نیست. بلکه هدف شناخت درس‌هایی است که شما آموخته‌اید. یک روش خوب برای آگاه شدن از تجارب زندگی خود نوشتن خاطرات زندگی است

ز) عدم مقایسه خود با دیگران : بعضی وقت‌ها دیده می‌شود که وقتی افراد در گروه‌ها و طبقات دور هم جمع می‌شوند، فردیت خود را از دست می‌دهند. ما دربارة افرادی که از نظر نژاد، مذهب، ملیت و سایر ویژگی‌ها با ما متفاوت هستند به طور قالبی فکر می‌کنیم

پیشنهادهای مفید برای سازش با پیری

.

الف) بر محدودیت‌های جسمی خود مسلط شوید.

.

ب) روابط شخصی خود را افزایش دهید

ج ) کمک کنید تا جوانان شما را بیشتر درک کنند : .

د) به احساس خودکفایی، سبک زندگی برانگیزاننده، هدف‌مندی در زندگی، پرهیز از افسوس به گذشته، ایجاد سرگرمی و تفریح مناسب اجتماعی و پرهیز از شکایت دربارة تنهایی بیندیشید.