گفتار یازدهم : مهارت خویشتن داری :
- دوشنبه, ۳۰ شهریور ۱۳۹۴، ۰۵:۲۶ ب.ظ
- ۰ نظر
گفتار یازدهم : مهارت خویشتن داری :
خویشتن داری چیست؟
خویشتن داری به منزله برخورداری از یک صفت شخصیتی به نام نیروی اراده نیست؛ بلکه به معنای توانایی مهار و هدایت عواملی است که بر رفتار شما تاثیر دارد.
کنترل عادت ها و توانایی تغییر عادت ها است. مثلا سیگار کشیدن، درس خواندن و یا اقدام به تغییر هر رفتار ناپسند دیگر.
برنامه خویشتن داری
1- رفتاری یا عادتی را که دوست دارید تغییر بدهید، مشخص کنید. ( نکشیدن سیگار- نجویدن ناخن)
2- خود را برای تغییر عادت، مصمم کنید.
3- علت های تغییر عادتتان را معلوم کنید.
4- به راه های مختلف تغییر عادت بیندیشید.
5- از دیگران که قبلا توانسته اند چنین کاری را بکنند، کمک و مشورت بگیرید.
6- با همت بلند و توکل به خدا حرکت بکنید.
فنون خویشتن داری
1- تغییر موقعیت ؛ اگر رفتن به کتابخانه باعث افزایش مطالعه می شود بروید؛ اگر رفتن به جمع دوستان سیگاری، سیگار کشیدن شما را زیاد می کند نروید. یعنی رفتارتان را تحت اختیار خود درآورید.
2- از شرطی سازی استفاده کنید؛ مثلا میزی را برای مطالعه قرار دهید که پشت آن هیچ کار دیگری انجام ندهید تا میز شما را به مطالعه بکشاند. تابلویی در خانه نصب کنید که روی آن نوشته شده باشد « ورزش» دیدن این تابلو شما را سمت ورزش بکشاند.
3- فن خاموش سازی: این فن زمانی به کار می رود که بخواهید، رفتاری را کاهش دهید. مثلا اگر عبور از کنار دکه ای باعث می شود که شما را از آن شیرینی و شکلات بخرید. از قبل قرار بگذارید صاحب دکه وقتی که می پرسیدند شیرینی دارید؟ بگوید خیر.
4- فن تقویت: فن تقویت در رابطه با برنامه های خویشتن داری، عبارت است از پاداش دادن به رفتار مطلوب و کاستن از پاداش های رفتار نامطلوب
5- از پاسخ های متضاد رفتار بکاهید: مثلا وقتی که شکم شما پر از سبزیجات باشد، نمی توانید غذاهای پر کالری بخورید. چنین رفتاری را ( پاسخ متضاد گویند)
6- زنجیره سازی رفتار: مثلا اگر می خواهید درس بخوانید، ابتدا باید تکلیف درسی خود را مشخص کنید. کتاب هایتان را بیاورید، قلم و کاغذ آماده کنید.
7- افکاری که منجر به انجام یک عادت می شود مشخص و حذف کنید. مثلا به جای گفتن گرسنه ام تا نیم ساعت دیگر اگر چیزی نخورم میمیرم، بگوید گرسنگی به صورت یک چرخه است، حتی اگر چیزی هم نخورم تا نیم ساعت دیگر احساس گرسنگی من کمتر می شود.
اهمیت خویشتن داری در احادیث اسلامی
امام علی (ع)می فرماید: « العاقل من ملک نفسه اذا رغب و اذا رهب»[1]
خردمند کسی است که در شادمانی و نگرانی خویشتن دار باشد. از آن جا که آدمی نفس حیوانی و قوای شهوانی است، همیشه نوعی تضاد و جدال در درون خود احساس می کند.
از این رو، علی (ع) فرموده است: خردمند کسی است که بر نفس خویش مالک و حاکم باشد، به ویژه در سه حال: هنگامی که خشمگین است و هنگامی که تمایل به انجام کاری دارد و هنگامی که ترسناک است؛ زیرا غضب و خشم عامل بسیاری از خطاهاست
