گفتار 15 ـ اختلال اضطراب و مهارت‌های مقابله‌ای

گفتار 15 ـ اختلال اضطراب و مهارت‌های مقابله‌ای

اضطراب چیست؟

تعریف : اضطراب عبارت است از، تشویق و نگرانی و ترس دایمی، بدون آنکه شیئی یا موقعیت به خصوص و شناخته‌ شده‌ای، عامل به وجود آورنده آن باشد. در اضطراب برخلاف حالت ترس، خطر یا تهدید غیر واقعی است.

اضطراب حالتی است شخصی و نشانگر این که فرد گرفتار، از چیزی نگران است ولی خود از آن حادثه آگاه نیست و قادر به بیان علت نگرانی و اضطراب خود هم نمی‌باشد. به عبارتی حالت درونی و عاطفی نامشخص بوده و علت آن مبهم است.

نشانه های اضطراب:

1ـ برای انجام هر کاری فرد نگران است و نظر دیگران را جویا می‌شود.

2ـ احساس دلشوره و بی‌قراری دارد و مرتب فکر می‌کند که ممکن است اتفاق ناگواری برای خود و یا یکی از نزدیکانش بیفند.

3ـ با کوچک‌ترین صدا از جای خود می‌پرد، رنگش تغییر می‌کند و دچار تپش قلب می‌شود.

4ـ در هنگام بازی و یا انجام هر کاری نگران موفقیت خود است و از این که شکست بخورد وحشت دارد.

5ـ گاه از دردهای جسمانی و فیزیکی، نظیر دل درد و سر درد یا پادرد شکایت می‌کند بدون آن که علت فیزیکی داشته باشند.

6ـ گاه دچار بی‌خوابی یا کابوس می گردد یا با مشکل به خواب می‌رود.

7ـ به اطرافیان خود، به خصوص مادر وابستگی شدید دارد.

8ـ دچار افت تحصیلی شده و به کارهای ورزشی و جمعی علاقه نشان نمی‌دهد.

9ـ از انجام کار خود ناراضی است و سعی می‌کند آن کار را دوباره انجام دهد تا بهبود یابد.

10ـ سطح کارآیی و فعالیت‌های اجتماعی چنین شخصی پایین می‌آید.

11ـ فرد مضطرب ، بیش از حد کم‌رو و خجالتی بوده و بی‌اشتهایی عصبی و تحریک‌پذیری در او دیده می‌شود.

12ـ رنگ‌ پریدگی، تعریق، خشکی دهان، اسهال، تکرار ادرار داشته و احساس و ناراحتی‌های قلبی می‌کند.

13ـ عدم تمرکز حواس، گوش به رنگ بودن و احساس بی‌کفایتی نشانه‌های دیگری هستند که در چنین فردی ملاحظه می‌شود.

علت‌های مهم اضطراب

1ـ عوامل ژنتیکی : مثلاً در دوقلوهای یک تخمکی 50% موارد اضطراب دیده شده‌است در حالی که در دوقلوهای دو تخمکی 15% گزارش وجود دارد. یعنی در افرادی که ژن مشترک زیادتر بوده، اگر یکی مضطرب شده حتماً دیگری هم همان رفتار را داشته است.

2ـ وجود پدر و مادر مضطرب و یا حمایت بیش از حدّ آنان از کودکان خود :

3ـ شکست‌های متعدد در ارتباطات اجتماعی

4ـ سابقه بیماری جسمانی حاد

5ـ بی میلی شدید، (ضعف انگیزه) برای دانش‌آموزان، جهت رفتن به مدرسه؛ البته ( در مقطع تحصیلی ابتدایی بیشتر دیده می‌شود.)

و یا فراز از مدرسه که در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد.

6ـ روابط نامناسب خانوادگی و یا گسیختگی آن و یا احساس کمبود محبت در خانواده .

7ـ وابستگی شدید کودک به اعضای خانواده به خصوص مادر و نگرانی از جدایی یا مرگ و میر آنها، به دلیل ضعیف و ناتوان پنداشتن خود.

8ـ انتخاب آرزو و اهداف بلند پروازانه برای زندگی ، بدون شناخت کافی از خود، اجتماع و سایر شرایط

9ـ نشناختن توانایی‌ها، مهارت‌ها و ضعف‌ها و علایق خود

علتهای مهم اضطراب

، علایم اضطراب عبارتند از:

* دلشوره یا دل آشوبی                            * تند شدن ضربان قلب

* لرزش صدا                                           *  کشیدگی و تنش عضلات

* عرق کردن دست‌ها                             * خشک شدن دهان

* لرزش دست‌ها                                     * اشکال در تمرکز فکری

* احساس ضعف دایمی                          * ترس از شکست

* کاهش کارآیی اجتماعی                     * احساس ناامنی

مهارتهای مقابله با اضطراب :

1ـ روانکاوی و آشکار ساختن تعارض‌های ناخوداگاه و توان‌مندی‌ها و محدودیت‌های فرد مضطرب.

2ـ گفت و گو با بیمار و گوش دادن به سخنان دل او و یافتن ریشه‌های اختلال.

3ـ تغییر محیط و کاهش عوامل استرس‌زا، اعم از محیطی و غیر محیطی.

4ـ دارو درمانی، یعنی استفاده از « بنزو دیازپین‌ها، ایمی پرامین‌، پراپرانول. « زیر نظر پزشک متخصص»

5ـ تقویت اعتماد به نفس و اصلاح پندارهای نادرست درباره خود.

6ـ وارد شدن در اجتماع و پرهیز از تنهایی ، به خصوص معاشرت با اقوام و محارم.

7ـ شناسایی موقعیت‌های اضطراب‌زا و پرهیز از آنها.

8ـ مناسب‌سازی روابط بین اعضای خانواده با یکدیگر.

تمرین کاهش اضطراب :

آرام سازی عضلانی :

1ـ ساکت و آرام روی یک صندلی بنشینید.

2ـ چشم‌های خود را ببندید.

3ـ به آرامی عضلات خود را از نوک انگشتان پا تا گردن و سر شل نمایید.

4ـ پس از این که همه عضلات بدنتان را شل کردید، تجسم کنید که در یک مکان آرام و راحت قرار دارید ( برای مثال در یک دشت باصفا، باغ سبز و یا ساحل دریا). خود را در هر موقعیتی که در نظر گرفته‌اید در حال آرامش نگاه دارید انگار که هیچ مشکلی ندارید.

5ـ تا‌ آنجایی که ممکن است به تجسم این حالت آرامش ادامه دهید.

 6ـ در صورت امکان حداقل روزی یک بار به مدت 10 دقیقه این تمرین را تکرار کنید.

تمرین ذهنی

1ـ تصور کنید که در وضعیت مهمی قرار دارید ( برای مثال قرار است مقاله خود را در جلوی دیگر هم‌کلاسی‌هایتان بخوانید).

2ـ در ذهن خود آنچه را که می‌خواهید بگویید یا انجام دهید تمرین کنید و چگونگی رویارویی خود با آنچه که ممکن است پیش بیاید را به طور ذهنی مرور کنید. ( البته در کمال خودباوری و آرامش).

3ـ این عمل را آنقدر تکرار کنید تا زمانی که آرامش و اعتماد به نفس بیشتری در خود احساس کنید.

تمرین تنفس عمیق

1ـ به آرامی نفس عمیق بکشید.

2ـ مدت کوتاهی نفس خود را نگه دارید.

3ـ به آهستگی و با آرامش، نفس خود را خارج کنید.

4ـ مراحل فوق را 4 تا 5 بار تکرار کنید.