گفتار هفدهم : فراموشی و مقابله با آن :

گفتار هفدهم : فراموشی و مقابله با آن :

فراموشی چیست و راههای مقابله با آن :

فراموشی یعنی ناتوانی در بازیابی اطلاعات موجود در حافظة بلند مدت به عبارتی جانشین شدن مطالب جدید به جای مطالب قبلی در حافظة کوتاه مدت. رابطة حافظه با فراموشی :

فراموشی با حافظه ارتباط معکوس دارد. حافظه در سه مرحله تشکیل می‌شود.

1ـ حافظه حسی : که نخستین مرحله خبرپردازی است حافظه حسی یعنی نگهداری موقت اطلاعات در اندام‌های حسی به مدت چند لحظه ( حدود یک ثانیه) و در حد 9 حرف ( گیج. برلاتیز، 1984).

2ـ حافظه کوتاه مدت : حافظه‌ای است که توان ذخیره و پردازش اطلاعت به مدت بسیار کوتاه ) مدت 30 ثانیه) و در حد 9 کلمه را دارد. به حافظة کوتاه‌مدت حافظة فعال نیز می‌گویند؛ زیرا مقدار زیادی از فعالیت‌ای پردازش و رمزگردانی خبر، در این حافظه انجام می‌گیرد. ابزار موثر در انتقال اطلاعات به این حافظه، توجه است.

حافظه کوتاه‌مدت را می‌توان حافظه هوشیار آدمی دانست؛ زیرا شخص از تمام محتویات آن آگاه است و هر یک از اطلاعات موجود در این حافظه را می‌تواند به سادگی به یادآورد.

3ـ حافظه بلند مدت : یعنی ذخیره‌سازی اطلاعات به منظور استفاده از آنها در آینده. اطلاعات وارده به حافظة دراز مدت به صورت مقوله‌هایی سازمان یافته در می‌آیند که برای مدت‌های طولانی حتی برای تمام عمر در آنجا باقی می‌مانند و سرانجام در صورت لزوم بازیابی می‌شوند و شخص بر اساس آنها پاسخ می‌دهد.

علت‌های مهم فراموشی :

1ـ بیماری آلزایمر : این بیماری موجب ضعف شدید حافظه می‌شود و بیشتر هم مربوط به سالمندان است. این بیماری تا جایی پیش می‌رود که حتی فرد نزدیکان خود را هم نمی‌شناسد.

2ـ آسیب مغزی : طی آن یا زدودگی حاصل می‌گردد؛ مثلاً فرد بعد از ضربه‌های شدید نمی‌تواند رویدادهای پیش از واقعه را بیاد آورد.

3ـ عدم سازماندهی اطلاعات به صورت سلسله مراتب در حافظه بلند مدت : در این حالت نشانه‌ها یا سرنخ‌های بازیابی لازم برای نگهداری اطلاعات در حافظه درازمدت به درستی سازماندهی نشده‌است.

4ـ تداخل : مطلبی بازیابی مطلبی را مشکل می‌سازد، مثلاً شما وقتی فارسی صحبت می‌کنید، اگر زبان مادری شما ترکی باشد بعضی کلمات ترکی، خود به خود بر زبان شما جاری می‌شود؛ به عبارتی مطالب آموخته شده قبلی باعث عدم یادآوری مطالب بعدی و جدید می‌شود که به آن منع قبلی می‌گویند. یا یادگیری تازه موجب فراموشی یادگیرهای قبلی می‌شود که به آن منع بعدی می گویند. ( نظریه تداخل)

5ـ تخریب حافظه بر اثر مرور زمان یا به خاطر سپاری خاطرات به شکل سطحی ( نظریه افت)

6ـ تمایل درونی برای فراموش کردن رویدادهای ناخوشایند ( نظریه فراموشی انگیزشی).

نظریه‌های فراموشی

1ـ نظریه تداخل    2ـ نظریه ( افت ـ ردیاد) ـ نظریه فراموشی انگیزشی ( واپس زدن) 4ـ نظریه دشواری بازیابی ( گذشت زمانث)

ـ نظریه دشواری در بازیابی ، معتقد است که خاطراتی که در حافظه بلند مدت جای می‌گیرند هرگز فراموش نمی‌شوند آنها به طور موقت، بر اثر موانع تداخل و حالت‌های هیجانی در دسترس قرار نمی‌گیرند.

ـ نظریه ردیاد معتقد است که مطلب جدید به جای مطلب قبلی در حافظة کوتاه‌مدت جایگزین می‌شود، و یا اطلاعات موجود در حافظه کوتاه مدت بر اثر گذشت زمان از بین می‌رود.

ـ نظریه بازیابی می‌گوید: اگر نشانه‌های بازیابی برای یادآوری اطلاعات مورد نظر در حافظه نباشد یادآوری مشکل می‌شود.

نظریه فراموشی انگیزشی (واپس زدن) این نظریه در روانکاوی شهرت یافته است. معتقد است که ما بعضی از خاطرات ناخوشایند را عمداً سعی می‌کنیم فراموش کنیم، به این نوع فراموشی اغلب « فراموشی هیجانی» هم می‌گویند که آن را دلیل دیگر فراموشی اطلاعات از حافظه درازمدت می‌دانند.

مهارت‌های تقویت حافظه و یا مقابله با فراموشی

1ـ تمرین، تکرار یا مرور ذهنی برای یادداری موجب می‌شود که اطلاعات را از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلند مدت انتقال دهیم. هم‌چنین این تکرار مانع ورود مطالب تازه به حافظة کوتاه مدت و مانع جانشینی مطالب جدید با مطالب موجود در این حافظه می‌شود.

2ـ ارتباط دادن اطلاعات جدید با آنچه از پیش می‌دانیم. مثلاً برای یادگیری پ آن را به ب ارتباز داده و مقایسه کنیم و نتیجه بگیریم که مثل هم هستند و تفاوت آنها در تعداد نقطه‌هاست. یا چ به ج و ... ( تصویر سازی ذهنی)

3ـ تداعی غیر معمول، مثلاً تشبیه کردن نخود به چشم‌ها ، هلال ماه به ابروها ، گونه‌ها به سیب سرخ و لب به غنچه و بینی به پسته ( به نوعی استفاده از سمبل‌ها)

4ـ استفاده از علایم اختصاری، یعنی با حروف اول چند کلمه یک کلمه ساختن و آن را حفظ کردن، مثلاً به جای کلمه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نزاجا)

5ـ تقویت غذایی ، زیرا کمبود آهن یا فسفر موجب فراموشی می‌شوند. در اینگونه موارد تغذیه سالم و مناسب مفید خواهد بود.

6ـ بارش مغزی، بیان آنچه به ذن می‌رسد، که اصطلاحاً تداعی آزاد یا بارش مغزی می‌گویند.

7ـ نظم بخشیدن به حافظه ، راه مقابله با مشکل تداخل، نظم بخشیدن به محتوای حافظه است. یعنی اگر ما اطلاعات مختلف مربوط به یک موضوع را سازمان دهیم و بر طبق یک روال منطقی آن را مرتب و منظم کنیم از مشکل تداخل جلوگیری خواهیم کرد.

8ـ معنی‌دار کردن مطالب ، مطالب معنی‌دار مطالبی هستند که یادگیرنده می تواند بین آنها و مطالبی که قبلاً آموخته است نوعی رابطه برقرار کند. مثل استفاده از واسطه ها، مانند ارتباط پا با صندلی‌ ـ چکش با ساعت ـ قلب با پمپ.

9ـ نشانه‌گذاری مکانی، شخص هنگام یادگیری و یادآوری مطالب مکان اشیا را در ذهن خود مجسم می‌کند. با یادآوری آن مکان، مطلب نیز یادآوری می‌شود.